Обновлено 18 czerwca, 2023 OSVITA.IN
Ubiegły rok był dla ludzkości punktem zwrotnym: pandemia koronawirusa spowodowała poważne zmiany w życiu, do którego ty i ja jesteśmy tak przyzwyczajeni, w szczególności wprowadziła ograniczenia w postaci ścisłej kwarantanny. Kwarantanna stała się swego rodzaju wyzwaniem i dotknęła absolutnie wszystkich sfer życia ludzkiego, a przede wszystkim sfery edukacyjnej.
Nie możemy powiedzieć, że edukacja była gotowa na wyzwanie zwane „kształceniem na odległość”. Jednak w sposób jednoznaczny ukraińska edukacja dość skutecznie przyjęła to wyzwanie i w stosunkowo krótkim czasie zdołała dostosować się do nowych warunków procesu edukacyjnego.
Kształcenie online: trudności w organizacji na początkowym etapie
Nie zaprzeczajmy, że nowe realia stały się stresujące zarówno dla nauczycieli, jak i dla uczniów i ich rodziców: nauka na odległość od dawna wyparła zajęcia offline. Forma edukacji mieszanej, która będzie łączyła zajęcia w szkole i zdalne, już pewnie wkroczyła w proces edukacyjny.
Teraz ogromny udział odpowiedzialności za edukację spoczywa na barkach rodziców: monitorowanie obecności dziecka na zajęciach online, organizacja miejsca pracy, a także tworzenie warunków do nauki na odległość (dostępność łącza internetowego oraz dostępność odpowiednich i niezbędnych gadżetów).
Jak pokazuje praktyka, wiele rodzin ze względu na trudną sytuację finansową, która w szczególności spowodowała blokadę, a mieszkając na terenach wiejskich, gdzie w większości przypadków nie ma nawet wysokiej jakości zasięgu Internetu, nie ma możliwości zorganizowania nauczaniaonline dla swoich dzieci. Naszym zdaniem takie rodziny powinny być wspierane przez państwo, aby zapewnić równy dostęp do nauki i edukacji.
Jednak te rodziny, które wydają się mieć wszystkie warunki do nauki online również nie uniknęły trudności. Zwykła nauka dla wszystkich uczestników procesu edukacyjnego była logicznie całkiem wygodna dla rodziców: rodzice pracują, a dzieci uczące się offline (bezpośrednio w szkole) są pod stałą kontrolą nauczycieli. W warunkach kwarantanny dzieci uczą się zdalnie z domu, co nie zawsze jest możliwe do kontrolowania przez rodziców.
Kształcenie na odległość na początku powodowało u dzieci ogromne przeciążenie. Dzieci musiały zmienić swój zwykły rytm nauki, nauczyć się organizować swój czas, ponieważ przebywanie w domu nieco dezorganizowało uczniów. Uczniowie wykazywali niezdolność do samodzielnego uczenia się i zauważalny był brak komunikacji z rówieśnikami i nauczycielami. Najciężej było wśród uczniów szkół podstawowych.
Problemy organizacyjne i edukacyjne dzieci uczących się na odległość
- dzieci nie otrzymały jasnego i ustalonego harmonogramu zajęć;
- zajęcia online odbywały się na różnych platformach;
- uczniowie otrzymywali zbyt wiele prac domowych bez odpowiedniego wyjaśnienia od nauczyciela;
- w niektórych przypadkach była niewystarczająca liczba zadań i faktycznie prowadzonych lekcji online;
- zabrakło możliwości zorganizowania pełnoprawnej oceny i kontroli osiągnięć akademickich studentów.
Problemy, które pojawiają się u nauczycieli podczas nauczania na odległość
Nauczyciele stali się siłą napędową, która wzięła na siebie odpowiedzialność za organizację nauczania online. Przecież w momencie całkowitej kwarantanny nie było doświadczenia w udanej organizacji nauczania na odległość, a nauczyciele nie otrzymali żadnych wskazówek i porad dotyczących jego organizacji (np. jak ułatwić komunikację z uczniem, czy jak określić czas trwania lekcji online itp.).
Nauczyciele zostali zmuszeni do samodzielnego określenia możliwości wykorzystania określonych platform do zajęć online, przeprojektowania metodyki prowadzenia zajęć na odległość, a także w takich warunkach do monitorowania realizacji zadań i organizowania pełnoprawnej oceny (w tym z wykorzystaniem dostępnych zasobów).
Ponadto nauczyciele nie otrzymali dopłat za nadmierne obciążenie pracą podczas kwarantanny: przygotowanie do lekcji w nowym formacie zajmuje znacznie więcej czasu, wymaga rozwoju nowych umiejętności i zdolności (szczególnie w zakresie pracy z technologią), a także dostępności technologii i zasięgu internetowego (wszystko jest finansowane przez samego nauczyciela).
Jak już być może zauważyliście, przymusowa nauka na odległość w ukraińskich szkołach stała się prawdziwym sprawdzianem dla każdego z uczestników procesu edukacyjnego. Stopniowo jednak system edukacji dostosowuje się do warunków kształcenia na odległość: uczniowie, rodzice i nauczyciele mają już pewne doświadczenie.
Jak pomóc dziecku w nauce na odległość? Wskazówki dla rodziców i nauczycieli
Chociaż uczniowie stopniowo przyzwyczajają się do takiej formy nauczania, a sama organizacja uczenia się na odległość jest mniej lub bardziej skoordynowana i kontrolowana, to jednak uczniowie mogą mieć pewne problemy. Jest to szczególnie ważne w przypadku dzieci, które mają zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, a także te, które są niespokojne, nieuważne, rozproszone i tym podobne.
Chcielibyśmy jednak położyć pewien nacisk na organizację nauczania na odległość, z której mogą efektywnie skorzystać zarówno nauczyciele, jak i rodzice uczniów, co niewątpliwie wpłynie pozytywnie na jakość wiedzy i utrzymanie przyjaznychrelacji między wszystkimi uczestnikami procesu uczenia się.
Organizacja nauki na odległość: wskazówki dla rodziców
Uważamy, że rodzice potrzebują wsparcia w tej sytuacji nie mniej niż dzieci, ponieważ proces uczenia się może być skuteczny tylko wtedy, gdy każdy z uczestników tego procesu jest na to przygotowany. Dlatego opracowaliśmy szereg porad i wskazówek, które pomogą rodzicom w przygotowaniu dzieci do nauki na odległość podczas kwarantanny, a także pomogą dziecku radzić sobie z nauką.
Przygotowanie miejsca pracy do nauki na odległoś
Należy podkreślić, że odpowiednio zorganizowane miejsce to pierwszy krok do sukcesu. Na dystansie zwiększa się ilość materiału do nauki, czy samodzielnej pracy, a co za tym idzie, na szkolenie będzie potrzebne więcej czasu.
Dlatego rodzice muszą stworzyć warunki, aby dziecko miało miejsce, w którym może swobodnie się skupiać przez określony czas. Ponadto rodzice powinni dostarczyć i zweryfikować:
- czy jest dostęp do Internetu;
- czy mikrofon i kamera działają, w razie potrzeby przygotować słuchawki;
- czy na komputerze jest zainstalowane niezbędne oprogramowanie, upewnić się, że dziecko wie, jak z niego korzystać.
Utrzymanie jasnej codziennej rutyny w nauczaniu na odległość
Tutaj ważne jest, aby rodzice zrozumieli, że dziecko jest przyzwyczajone do harmonogramu szkolnego, a kontrola jego przestrzegania spoczywa na barkach nauczycieli. Teraz sytuacja zmieniła się radykalnie: rodzice muszą wyjaśnić dziecku, że nawet w domu proces uczenia się nadal trwa. Zwracamy uwagę rodziców na fakt, że nauka na odległość wymaga samodzielnej pracy (oprócz zwykłych lekcji z objaśnieniami nauczyciela, uczniowie otrzymują zadania, takie jak oglądanie filmów, praca nad podręcznikiem, tworzenie prezentacji itp.), co wymaga czasu.
Aby jak najbardziej produktywnie zorganizować proces uczenia się, rodzice powinni mieć dla dziecka harmonogram zajęć (najlepiej na tydzień). Pomoże to w samoorganizacji i monitorowaniu obecności na zajęciach online.
Należy zauważyć, że dzieciom z nadpobudliwością, pod warunkiem ścisłego przestrzegania zasad, dużo łatwiej jest skoncentrować się na nauce, a wolno poruszającym się uczniom szybciej włącza się do pracy.
Utrzymywanie kontaktu z lektorem prowadzącym kształcenie na odległość
Całkiem możliwe, że coś będzie dla Ciebie lub Twojego dziecka niejasne: np. jaki jest harmonogram zajęć, kiedy odbędzie się kolejna kontrola wiedzy i jak zostanie ona przeprowadzona w warunkach nauczania na odległość itp… Zalecamy rodzicom wcześniejsze zapoznanie się z platformą edukacyjną, na której będzie się odbywał proces edukacyjny, aby ponownie nie rozpraszać nauczyciela.
Warto dowiedzieć się, jak utrzymywać kontakt z nauczycielem bez naruszania norm etycznych i przestrzeni osobistej (muszą o tym wiedzieć zarówno rodzice, jak i uczniowie). Od strony nauczyciela wskazana będzie informacja zwrotna dla rodziców: obecność dziecka w klasie, jego sukcesy, stan psychoemocjonalny, itp.).
Monitorowanie stanu psychoemocjonalnego dziecka
Warunki nauczania na odległość powodują brak komunikacji zarówno z rówieśnikami, jak i nauczycielami. Dla dzieci brak komunikacji jest dość bolesny, dlatego niezwykle ważne jest, aby utrzymywały kontakt z przyjaciółmi. Rodzice powinni pamiętać, że karanie ich dzieci poprzez pozbywanie kontaktu z rówieśnikami i przyjaciółmi, zwłaszcza w izolacji społecznej, jest wysoce niedopuszczalne. Wraz z tym rodzice powinni zadbać o to, aby ta komunikacja (telefony, korespondencja) w żaden sposób nie przeszkadzała w nauce.
Motywacja dziecka podczas nauki na odległość
Jak powiedzieliśmy na początku, format nauczania na odległość stał się nieoczekiwany i szokujący, a zatem nie jest odpowiedni dla wszystkich, co w wielu przypadkach może objawiać się niską jakością wiedzy.
Rzeczywistość jest taka, że nie ma alternatywy, ale trzeba się uczyć. Zadaniem rodziców (a także nauczycieli) jest pomocw dostosowaniu się do nowego formatu.
Zalecamy, aby nie zapominać o motywacji dziecka. W tej kwestii radzimy rodzicom, aby wychwalali swoje dzieci, podkreślali ich sukcesy, byli cierpliwi i wyrozumiali w przypadku ewentualnych niepowodzeń.
Da to dzieciom pewność swoich umiejętności, możliwość pokonywania przeszkód, a także pomoże wzmocnić serdeczną i pełną zaufania więź między dziećmi a rodzicami.
Wspieranie zdrowia dziecka podczas nauki na odległość
Nie zapominajmy, że kształcenie na odległość to m.in. zajęcia przed monitorem komputera, w większości przypadków pozbawiają one możliwości pełnej aktywności fizycznej, a także obciążają układ mięśniowo-szkieletowy i wzrok.
Zalecamy monitorowanie prawidłowego odżywiania dziecka, przestrzegania zasad picia wody, wentylacji pomieszczenia, a także tego, czy dziecko ma czas na odpowiedni odpoczynek i sen.
Mamy nadzieję, że proponowane wskazówki i triki przydadzą się rodzicom. Wierzymy, że ich przestrzeganie pozwoli każdej rodzinie w stosunkowo krótkim czasie zaobserwować pozytywne rezultaty i zachować to, co najcenniejsze – serdeczną relację i zdrowie dziecka.
Organizacja nauczania na odległość: wskazówki dla nauczycieli
Nie możemy zaprzeczyć, że kształcenie na odległość wywołało wiele ożywionych dyskusji w społeczeństwie. Przede wszystkim opinia publiczna jest podzielona co do efektywności, ponieważ nauka online nie jest odpowiednia dla wszystkich dzieci i nauczycieli.
Każdy nauczyciel może uczynić swoje lekcje online ciekawymi i skutecznymi. Z tego powodu przygotowaliśmy kilka wskazówek:
Wsparcie komunikacji z uczniami
Radzimy nauczycielom, aby starali się stworzyć przyjazną atmosferę na zajęciach online i wspierać chęć komunikowania się dzieci. Na początku lekcji online możesz zapytać uczniów o ich interesy, czy jest wystarczająco dużo czasu na odpoczynek i tym podobne.
Ustalanie zasad komunikacji z uczniami i ich rodzicami
Aby proces komunikacji z uczniami i ich rodzicami był jak najbardziej komfortowy, radzimy nauczycielom, aby ustalili jasne zasady (ta rada dotyczy nawet zajęć offline):
- określić sposób komunikacji i informacji zwrotnej (rodzaj komunikatora, e-mail itp.);
- wskazać czas, w którym możesz dzwonić, a kiedy możesz odbierać zarówno telefony, jak i wiadomości w komunikatorach;
- przyjmować prace domowe i inne zadania pocztą elektroniczną;
- informowanie uczniów, że należy wziąć pod uwagę informacje, które otrzymują od nauczycieli.
Ocena uczniów
Należy pamiętać, że obecne oceny powinny być systematyczne, a uczniowie z kolei powinni je dobrze znać. Jednak oceniając osiągnięcia w nauce uczniów, radzimy zminimalizować liczbę zadań testowych.
Wynika to przede wszystkim z faktu, że testy nie mogą w pełni wykazać prawdziwej wiedzy na dany temat. Warto korzystać z zadań, które obejmują otwarte, uzasadnione odpowiedzi. Ponadto takie zadania, w formie ustnej mogą być wykorzystywane nawet w kontekście samodzielnej i kontrolowanej pracy.
Utrzymanie technologii prozdrowotnych w procesie edukacyjnym
Nie zapominajmy, że nauka w obecnych czasach w dużej mierze odbywa się przy pomocy środków technicznych (laptopy, tablety, komputery, smartfony). Ważne jest, aby zrozumieć, że te gadżety mają bardzo negatywny wpływ na ludzki wzrok.
Dlatego radzimy nauczycielom wziąć ten punkt pod uwagę i zadbać o wzrok uczniów i własny za pomocą np. gimnastyki oczu. Oczywiście należy przestrzegać przepisów sanitarnych dla szkół ogólnokształcących, które weszły w życie 1 stycznia 2021 r.
Zamiast posłowia
Jak być może widzieliście, kształcenie na odległość wywołało mieszaną reakcję w społeczeństwie: dla części uczniów nauka na odległość stała się najlepszą opcją, a dla niektórych – prawdziwym sprawdzianem, któremu towarzyszy spadek wiedzy lub wręcz jej brak ze względu na szereg warunków (np. brak Internetu)
Zgadzam się, rzeczywiście istnieją obiektywne przyczyny, z których najważniejszym jest niechęć ukraińskiej edukacji do swobodnego i bezbolesnego przekształcania procesu edukacyjnego w płaszczyznę dystansową. Ukraińscy nauczyciele z godnością wytrzymali próbę siły i profesjonalizmu, za co szczególnie dziękuję.
Pożądane byłoby, aby w dość trudnych warunkach uczenia się na odległość wszyscy uczestnicy procesu edukacyjnego przestrzegali elementarnych zasad wzajemnego szacunku i pomocy.
Lech Krzyżanowski, Maria Kaczkowska
Osvita IN
Redakcja we współpracy z Wyższą Szkołą Bezpieczeństwa w Poznaniu